Чтобы посмотреть этот PDF файл с форматированием и разметкой, скачайте его и откройте на своем компьютере.
MAVZU
O’QITUVCHINING INNOVATSION
FAOLIYATI
REJA:
1.
Kadrlar
tayyorlash
milliy
Dasturida
o‘qituvchi
shaxsiga
qo‘yilayotgan
zamonaviy
talablar
.
2.
Pedagogik
faoliyat
va
uning
tarkibiy
tuzilmasi
.
3.
O‘qituvchining
pedagogik
qobiliyatlari
.
4.
O‘qituvchining
kasbiy
imidji
.
5.
O’qituvchi innovatsion faoliyatining o’ziga xos
xususiyatlari.
6.
O’qituvchining innovatsion faoliyatini shakllantirish
shartlari.
7.
Х
ulosa.
8.
Foydalanilgan adabiyotlar
KIRISH
Maktab
o‘qituvchisining
samarali
faoliyati
uning
chuqur
va
rang
-
barang
kasbiy
bilimlari
,
dars
berish
metodikasini
egallanganligi
,
o‘z
mehnatining
psixologik
asoslarini
hisobga
olishi
bilan
bog‘langan
.
Bu
vazifalarning
hal
qilinishida
pedagog
shaxsiga
muhim
ahamiyat
beriladi
.
O‘qituvchi
shaxsiga
qo‘yiladigan
talablar
:
jamiyat
rivojlanishining
siyosiy
,
sotsial
va
iqtisodiy
yo‘nalishlarini
to‘g‘ri
baholay
olishi
;
muayyan
taraqqiyot
davrida
jamiyat
uchun
zarur
bo‘lgan
bo‘lg‘usi
mutaxassisni
shakllantirish
standartlarini
egallagan
bo‘lishi
;
pedagogik
faoliyatni
sevishi
;
o‘z
sohasi
bo‘yicha
maxsus
bilimlarga
ega
bo‘lishi
;
zakovatli
bo‘lishi
;
pedagogik
tuyg‘u
;
yuksak
etuklik
;
umumiy
madaniyat
va
axloqning
yuksak
darajasi
;
pedagogik
texnologiyalarni
mahorat
bilan
egallagan
bo‘lishi
.
Pedagog
shaxsiga
qo‘yiladigan
qo‘shimcha
talablar
:
kirishib
keta
olish
,
san’atkorlik
,
quvnoqlik
,
yaxshi
did
va
boshqalar
.
YUqorida
sanab
o‘tilganlar
,
pedagog
shaxsiga
xos
bo‘lgan
tug‘ma
xislatlar
emas
,
balki
ular
pedagogning
o‘z
ustida
muntazam
va
betinim
mehnati
,
ulkan
xizmatlari
natijasida
yuzaga
keltiriladi
.
Pedagogik
qobiliyat
O‘qituvchining
kasbiy
faoliyati
favqulodda
umumiy
va
xususiy
qobiliyatlarni
talab
qiladi
.
Kasbiy
-
pedagogik
faoliyatning
muvaffaqiyati
xususiy
pedagogik
qobiliyatlarga
bog‘liq
bo‘ladi
.
Pedagogik
qobiliyatlarning
quyidagi
guruhlari
farqlanadi
:
ob’ektga
(
talabaga
)
nisbatan
sezgirlik
;
kommunikativlik
–
insonlarga
yuz
tutish
,
xayrixohlik
,
muomalalik
;
perseptiv
qobiliyatlar
–
kasbiy
etuklik
,
empatiya
,
pedagogik
tuyg‘u
;
shaxs
dinamikasi
–
irodaga
ta’sir
eta
olish
va
mantiqiy
ishontira
olish
qobiliyati
;
hissiy
barqarorlik
-
o‘zini
boshqara
olish
;
kreativlik
–
ijodiy
ish
qobiliyati
.
Pedagogning
xususiy
qobiliyatlariga
bilim
,
malaka
va
ko‘nikmalarni
egallash
faoliyati
va
shaxsni
tarbiyalash
qobiliyati
ham
tegishlidir
.
o‘qitish
,
o‘rganish
va
o‘rgatish
bo‘yicha
qobiliyatlariga
quyidagilar
kiradi
:
talabani
tushunishni
ko‘rish
va
sezish
,
bunday
tushunishning
darajasini
va
xarakterini
o‘rnatish
qobiliyati
;
o‘quv
materialini
mustaqil
tanlab
olish
,
o‘qitishning
samara
beruvchi
usul
va
metodlarini
belgilash
qobiliyati
;
materialni
etarli
bayon
qilish
,
uning
barcha
talabalarga
tushunarliligini
ta’minlash
qobiliyati
;
talabalarning
individualligini
hisobga
olgan
holda
o‘qitish
jarayonini
tashkil
etish
qobiliyati
;
o‘qitish
jarayonida
pedagogik
texnologiyalardan
foydalanish
qobiliyati
;
talabalarning
katta
odimlar
bilan
rivojlanishini
tashkil
etish
qobiliyati
;
o‘zining
pedagogik
mahoratini
takomillashtirish
qobiliyati
;
o‘zining
tajribasini
boshqalar
bilan
baham
ko‘rish
qobiliyati
;
mustaqil
ta’lim
olish
va
mustaqil
takomillashish
qobiliyati
.
Pedagogik
jarayonga
qaratilgan
pedagogik
qobiliyatlarga
quyidagilar
kiradi
:
boshqa
insonning
ichki
holatini
to‘g‘ri
baholash
,
unga
hamdardlik
bildirish
,
hamnafas
bo‘lish
qobiliyati
(
empatiya
qobiliyati
);
taqlid
qilish
uchun
namuna
bo‘lish
qobiliyati
;
tarbiya
jarayonida
individual
xususiyatlarni
inobatga
olish
qobiliyati
;
muloqotning
lozim
topilgan
uslubini
,
o‘z
o‘rnini
topish
,
kelisha
olish
qobiliyati
;
hurmat
qozonish
,
talabalar
o‘rtasida
obro‘ga
ega
bo‘lish
qobiliyati
.
Pedagogik
qobiliyatlar
ichida
pedagogik
muloqotga
bo‘lgan
qobiliyat
alohida
ajralib
turadi
.
O‘qituvchining
talabalar
bilan
davomiy
va
samarali
aloqalarini
tashkil
etishni
kommunikativ
qobiliyat
bilan
bog‘laydilar
.
Kommunikativ
qobiliyat
–
bu
pedagogik
o‘zaro
aloqalar
doirasidagi
o‘ziga
xos
tarzda
namoyon
bo‘ladigan
muloqot
qobiliyatidir
.
Psixologiyaga
oid
adabiyotlarda
kommunikativ
qobiliyatlarning
bir
necha
guruhlari
farqlanadi
:
1.
Kishining
boshqa
kishini
bilishi
.
Bu
qobiliyatlar
guruhida
kishiga
shaxs
sifatida
,
shaxsning
alohida
qiyofasi
,
motivi
va
xatti
-
harakatlariga
baho
berishni
,
kishining
tashqi
ko‘rinishi
,
xulqi
va
ichki
dunyosi
nisbatiga
baho
berishni
;
savlati
,
imo
-
ishora
,
mimika
,
pantomimikasini
«
o‘qiy
»
olishni
qamrab
olinadi
.
2.
Kishining
o‘z
-
o‘zini
bilishi
.
U
o‘z
bilimlarini
,
qobiliyatlarini
o‘z
xarakteri
va
o‘z
shaxsining
boshqa
qirralarini
hamda
tashqaridan
va
uning
atrofidagi
kishilar
unga
nisbatan
qanday
baho
berishi
lozim
bo‘lsa
,
shunday
baho
berishni
ko‘zda
tutadi
.
3.
Muloqot
vaziyatini
to‘g‘ri
baholay
olish
.
Bu
vaziyatni
kuzatish
,
uning
ko‘proq
axborot
beradigan
belgilarini
tanlash
va
unga
diqqatni
jalb
qilish
;
yuzaga
kelgan
vaziyatning
sotsial
va
psixologik
mundarijasini
to‘g‘ri
idrok
etish
va
baholash
qobiliyatidir
.
O‘qituvchi
faoliyati
turlari
Oliy
maktab
o‘qituvchisining
kasbiy
faoliyati
turli
yo‘nalishlarda
bo‘ladi
.
Ulardan
eng
muhimlari
tubandagilar
:
O‘quv
pedagogik
faoliyat
.
Bu
faoliyat
jamiyat
talablariga
mos
ravishda
oliy
maktabda
o‘quv
jarayonini
tashkil
etishga
yo‘naltiriladi
.
Oliy
maktabdagi
o‘quv
jarayoni
uchun
o‘quv
va
ilmiy
-
tadqiqot
ishlarining
uzviy
bog‘liqligi
,
talabalar
faolligi
va
mustaqil
ishlari
ijodiy
potensial
bo‘lgan
shaxs
ahamiyatini
oshirish
xarakterlidir
.
Oliy
maktabdagi
pedagogik
faoliyatda
nazariy
va
amaliy
faoliyat
qo‘shib
olib
boriladi
.
Nazariy
faoliyat
yangi
qonuniyatlarni
ochish
bilan
bog‘lanadi
.
Amaliy
faoliyat
muayyan
vaziyatlarni
yangilashga
va
pedagogik
vazifalar
tizimini
hal
qilishga
yo‘nalgan
bo‘ladi
.
O‘qituvchi
fanni
boshqa
o‘quv
fanlari
bilan
o‘zaro
bog‘lagan
holda
uning
o‘qitilish
maqsad
va
vazifalarini
belgilaydi
,
talabaning
o‘quv
-
bilish
faoliyatini
jonlantirishni
ta’minlaydigan
o‘qitishning
mazmuni
,
zamonaviy
shakl
va
metodlarini
o‘ylab
topadi
.
O‘qituvchi
o‘quv
-
pedagogik
faoliyatining
o‘ziga
xosligi
uning
ilmiy
-
tadqiqot
ishlarida
faol
ishtirok
etishidir
.
Oliy
maktab
o‘qituvchisining
pedagogik
faoliyati
tavsifida
olimlar
,
odatda
,
N
.
V
.
Kuzmina
va
Z
.
F
.
Esarova
tadqiqotlariga
tayanadilar
.
Ular
quyidagi
komponentlarni
farqlaydilar
:
konstruktivlik
;
tashkilotchilik
;
ilmiy
bilish
;
kommunikativlik
.
Konstruktivlik
komponenti
ilmiy
-
tadqiqot
,
o‘quv
-
tarbiya
ishlarida
loyihalash
yoki
o‘z
konstruksiyalash
malakalarida
ko‘rinadi
.
Loyihalash
malakasi
–
bu
ilmiy
izlanishni
yoki
o‘quv
-
tarbiya
jarayonini
modellashtirishning
intellektual
malakalaridir
.
o‘qituvchining
loyihalash
malakasi
Z
.
F
.
Esarova
tomonidan
tadqiq
etilgan
.
Oliy
maktab
o‘qituvchisi
faoliyatini
tavsiflash
va
baholash
uchun
quyidagi
sathlardan
foydalaniladi
:
reproduktiv
.
Bunda
o‘qituvchi
faqat
o‘zining
axborotlarini
loyihalashtiradi
,
lekin
auditoriyadagi
talabalarning
saviyalarini
hisobga
olmaydi
;
moslashuvchan
.
Bu
sathda
o‘qituvchi
o‘quv
axborotlarini
auditoriyadagi
talabalarning
saviyalariga
mos
qilib
modellashtiradi
;
lokal
-
modellashtirish
.
Bu
sathda
o‘qituvchi
axborotlarni
bayon
qilibgina
qolmaydi
,
balki
ayrim
masalalar
bo‘yicha
bilim
,
malaka
va
ko‘nikmalar
tizimini
modellashtira
olishi
lozim
;
tizimli
-
modellashtirilgan
bilim
.
Bu
sathda
konkret
fanni
o‘zlashtirish
uchun
zarur
bo‘lgan
o‘z
faoliyati
va
talabalar
faoliyati
tizimini
modellashtiradi
;
tizimli
-
modellashtirilgan
faoliyat
.
Bu
sathda
o‘qituvchi
talabalar
bilan
birga
barcha
o‘quv
-
tarbiya
ishlari
tizimini
modellashtira
oladi
.
Tashkilotchilik
faoliyati
.
Bunday
faoliyat
ilmiy
izlanish
va
o‘quv
-
tarbiya
jarayonini
aniq
rejalashtirish
va
tashkil
etish
malakasida
ko‘rinadi
.
Bu
o‘qituvchi
,
talaba
va
boshqa
olimlarning
o‘zaro
aloqador
faoliyatidir
.
Tashkilotchilik
faoliyati
o‘zini
,
o‘zining
vaqtini
;
talabalarning
individual
,
guruh
,
kollektiv
ishini
;
birgalikdagi
tadqiqotlarini
amalga
oshirish
uchun
kadrlarni
tanlab
olish
va
ularning
vazifalarini
belgilab
berishni
tashkil
etish
malakasida
namoyon
bo‘ladi
.
Tashkilotchilik
faoliyatining
asosiy
vazifasi
shu
faoliyat
ishtirokchilarining
xatti
-
harakatlarini
integratsiyalashdir
.
Ilmiy
-
bilish
faoliyati
.
Bu
faoliyat
atrof
-
olamni
va
o‘zini
chuqur
va
har
tomonlama
bilish
malakasida
ko‘rinadi
.
o‘qituvchi
o‘z
tadqiqotlari
,
talabalar
va
aspirantlarning
ilmiy
faoliyati
jarayoni
va
natijalarini
tahlil
qiladi
.
Kommunikativlik
faoliyati
.
Bu
faoliyat
safdoshlari
va
talabalar
bilan
maqbul
o‘zaro
aloqalarni
belgilash
malakasini
ko‘zda
tutadi
.
Kommunikativlik
faoliyati
asosida
o‘qituvchining
o‘z
-
o‘zini
boshqarish
qobiliyati
yotadi
.
Tadqiqotchilar
pedagogik
vazifani
pedagogik
jarayonning
asosiy
birligini
namoyon
etadigan
o‘ziga
xos
tizim
sifatida
izohlaydilar
.
V
.
A
.
Slastenin
pedagogik
vazifa
deganda
,
bilish
,
voqelikni
yangilash
(
o‘zgartirish
)
maqsad
i
bo‘lgan
o‘ylangan
pedagogik
vaziyatni
tushunadi
.
o‘qituvchining
maqsadga
yo‘nalgan
faoliyatida
pedagogik
vazifaning
:
strategik
,
taktik
va
operativ
kabi
uch
katta
guruhi
farqlanadi
.
Strategik
vazifa
.
Bu
o‘ziga
xos
ulkan
vazifa
.
Strategik
vazifalar
ta’limning
umumiy
maqsadlaridan
kelib
chiqadi
.
U
jamiyat
rivojlanishining
ob’ektiv
ehtiyojlarini
aks
ettiradi
.
Bu
vazifalar
pedagogik
faoliyatning
dastlabki
maqsadi
va
yakuniy
natijalarini
aniqlab
beradi
.
Joriy
pedagogik
jarayonda
strategik
vazifalar
taktik
vazifalarga
aylanadi
.
Taktik
vazifalar
ta’limning
yakuniy
natijalarini
ta’minlashga
yo‘nalganligini
saqlab
qolgan
holda
strategik
vazifalarning
u
yoki
bu
bos
-
qichida
hal
qilinadigan
vazifalardir
.
Operativ
vazifalar
pedagog
amaliy
faoliyatida
joriy
va
birinchi
navbatda
hal
qiladigan
vazifalardir
.
Oliy
maktab
o‘qituvchisining
kasbiy
faoliyat
tahlili
shuni
ko‘rsatadiki
,
bu
kasb
o‘ta
murakkab
hamda
o‘ta
ijodiy
kasbdir
.
Innovatsion faoliyatining nazariy omillari
Innovatsiya
(inglizcha innovation)
-
yangilik kiritish,
yangilikdir.
A.I. Prigojin
innovatsiya
deganda
muayyan ijtimoiy birlikka
-
tashkilot, aholi, jamiyat, guruhga yangi, nisbatan turg’un unsurlarni
kiritib boruvchi maqsadga muvofiq o’zgarishlarni tushunadi. Bu
in
novator faoliyatidir.
Tadqiqotchilar (A.I. Prigojin, B.V. Sazonov, V.S. Tolstoy,
A.G.Kruglikov, A.S.Axiezer, N.P.Stepanov va boshqalar) innovatsion
jarayonlar tarkibiy qismlarini o’rganishning ikki yondashuvini
ajratadilar:
yangilikning individual mikrosat
hi va alohida
-
alohida
kiritilgan yangiliklarni o’zaro ta’siri mikrosathi.
Birinchi yondashuvda
hayotga joriy etilgan qandaydir yangi
g’oya yoritiladi.
Ikkinchi yondashuvda
alohida
-
alohida kiritilgan
yangiliklarning o’zaro ta’siri, ularning birligi, raqob
ati va oqibat
natijada birining o’rnini ikkinchisi egallashdir.
Olimlar innovatsion jarayon mikrotuzilmasini tahlil qilishda
hayotning davriyligi kontseptsiyasini farqlaydilar.
Bu kontseptsiya yangilik kiritishga nisbatan o’lchanadigan
jarayon ekanligida
n kelib chiqadi.
Pedagogikaga oid adabiyotlarda innovatsiya jarayoni sxemasi
beriladi. U quyidagi bosqichlarni qamrab oladi:
1. .Yangi g’oya tug’ilishi yoki yangilik kontseptsiyasini paydo
qilish bosqichi, u kashfiyot bosqichi deb ham yuritiladi.
2.Ixtiro qilish, ya’ni yangilik yaratish bosqichi.
3. Yaratilgan yangilikni amalda qo’llay bilish bosqichi.
4. Yangilikni yoyish, uni keng tadbiq etish bosqichi.
5.Muayyan sohada yangilikning hukmronlik qilish bosqichi. Bu
bosqichda yangilik o’
zining yangiligini yo’qotadi, uning samara
beradigan muqobili paydo bo’ladi.
Yangi muqobillik asosida, almashtirish orqali yangilikning qo’llanish
doirasini qisqartirish bosqichi.
V.A.Slastenin yangilik kiritishni maqsadga muvofiq yo’naltirilgan
yangilik
yaratish, keng yoyish va foydalanish jarayoni majmui,
uning maqsadi insonlarning ehtiyoji va intilishlarini yangi vositalar
bilan qondirish deb biladi.
Yangilik kiritishning tizimli kontseptsiyasi mualliflari
(A.I.Prigojin, B.V.Sazonov, V.S. Tolstoy) inno
vatsion jarayonlarning
ikki muhim shaklini farqlaydilar.
Birinchi shaklga
yangilik kiritishni oddiy ishlab chiqish
kiritiladi. Bu ilk bor mahsulot o’zlashtirgan tashkilotlarga taalluqlidir.
Ikkinchi shaklga
yangilikni keng ko’lamda ishlab chiqish
taalluq
lidir.
Yangilik kiritish ham ichki mantiq, ham vaqtga nisbatan
qonuniy rivojlangan va uning atrof
-
muhitga o’zaro ta’sirini
ifodalaydigan dinamik tizimdir.
Pedagogik innovatsiyada "yangi" tushunchasi markaziy o’rin
tutadi. SHuningdek, pedagogik fanda xususiy, shartli, mahalliy va
sub’ektiv yangilikka qiziqish uyg’otadi.
Xususiy yangilik
V.A. Slasteninning aniqlashicha, joriy
zamonaviylashtirishda muayyan tiz
im mahsuloti unsurlaridan birini
yangilashni ko’zda tutadi.
Murakkab va progressiv yangilanishga olib keluvchi ma’lum
unsurlarning yig’indisi
shartli yangilik
hisoblanadi.
Mahalliy yangilik
konkret ob’ektda yangilikning foydalanishi
bilan belgilanadi.
Su
b’ektiv yangilik
ma’lum ob’ekt uchun ob’ektning o’zi
yangi bo’lishi bilan belgilanadi.
Ilmiy yo’nalishlarda yangilik va innovatsiya tushunchalari farqlanadi.
Yangilik
-
bu vositadir: yangi metod, metodika, texnologiya va boshqalar.
V.I. Zagvyazinskiy
yang
i
tushunchasiga ta’rif berib,
pedagogikadagi
yangi
bu faqatgina g’oya emas, balki hali
foydalanilmagan yondashuvlar, metodlar, texnologiyalardir, lekin bu
pedagogik jarayonning unsurlari majmuan yoki alohida olingan
unsurlari bo’lib, o’zgarib turuvchi shar
oitda va vaziyatda ta’lim va
tarbiya vazifalarini samarali hal etishning ilg’or boshlanmalarini
o’zida aks ettiradi.
R.N.Yusufbekova
pedagogik yangilikka
o’qitish va tarbiya
berishda avval ma’lum bo’lmagan va avval qayd qilinmagan holat,
natija, rivojlanib
boruvchi nazariya va amaliyotga eltuvchi pedagogik
voqelikning o’zgarib turishi mumkin bo’lgan mazmuni sifatida
qaraydi.
Pedagogik innovatsiyada R.N.Yusufbekova
innovatsion
jarayon tuzulmasining uch blokini farqlaydi:
Birinchi
blok
-
pedagogikadagi
yangi
ni
ajratish
bloki
.
Bunga
pedagogikadagi
yangi
,
pedagogik
yangilikning
tasnifi
,
yangini
yaratish
shart
-
sharoiti
,
yangilikning
me
’
yorlari
,
yangining
uni
o
’
zlashtirish
va
foydalanishga
tayyorligi
,
an
’
ana
va
novatorlik
,
pedagogikadagi
yangini
yaratish
bosqichlari
kiradi
.
Ikkinchi
blok
-
yangini
idrok
qilish
,
o
’
zlashtirish
va
baholash
bloki
:
pedagogik
hamjamiyatlar
,
yangini
baholash
va
uni
o
’
zlashtirish
jarayonlarining
rang
-
barangligi
,
pedagogikadagi
konservatorlik
va
novatorlik
,
innovatsiya
muhiti
,
pedagogik
jamiyatlarning
yangini
idrok
etish
va
baholashga
tayyorligi
.
Uchinchi
blok
-
yangidan
foydalanish
va
uni
joriy
etish
bloki
,
ya
’
ni
yangini
tadbiq
etish
,
foydalanish
va
keng
joriy
etish
qonuniyatlari
va
turlaridir
.
M
.
M
.
Potashnikning
innovatsiya
jarayonlari
talqinlari
kishi
e
’
tiborini
o
’
ziga
tortadi
.
U
innovatsiya
jarayonining
quyidagi
tuzilmasini
beradi
:
faoliyat
tuzilmasi
-
motiv
-
maqsad
-
vazifa
-
mazmun
-
shakl
-
metodlar
-
metodika
komponentlari
yig
’
indisi
;
sub
’
ektiv
tuzilma
-
innovatsion
faoliyat
sub
’
ektlarining
xalqaro
,
mintaqaviy
,
tuman
,
shahar
va
boshqa
sathlari
;
sathiy
tuzilma
-
innovatsion
faoliyat
sub
’
ektlarining
xalqaro
,
mintaqaviy
,
tuman
,
shahar
va
boshqa
sathlari
;
mazmun
tuzilmasi
-
o
’
quv
-
tarbiyaviy
ishlar
,
boshqaruv
(
va
b
.)
da
yangilikning
paydo
bo
’
lishi
,
ishlab
chiqilishi
va
o
’
zlashtirilishi
;
bosqichlilikka
asoslangan
hayot
davriylik
tuzilmasi
–
yangilikning
paydo
bo
’
lishi
-
ildam
o
’
sish
-
yetuklik
–
o
’
zlash
tirish
-
diffuziya
(
singib
ketish
,
tarqalish
)
–
boyish
(
to
’
yinish
)
–
qoloqlik
-
inqiroz
–
irradiatsiya
(
aldanish
)
–
zamo
naviylashtirish
;
boshqaruv
tuzilmasi
-
boshqaruv
harakatlarining
4
ta
turining
o
’
zaro
aloqasi
:
rejalashtirish
-
tashkil
etish
-
rahbarlik
qilish
-
nazorat
qilish
;
tashkiliy
tuzilma
-
diagnostik
,
oldindan
ko
’
ra
bilish
,
sof
tashkiliy
,
amaliy
,
umumlashtiruvchi
,
tatbiq
etuvchi
.
Innovatsiya
jarayoni
tarkibiy
tuzilmalar
va
qonuniyatlarni
qamrab
olgan
tizimdan
iboratdir
.
Pedagogikaga
oid
adabiyotlarda
innovatsion
jarayoni
kechishining
4
ta
asosiy
qonuniyati
farqlanadi
:
pedagogik
innovatsiya
muhitining
ayovsiz
bemaromlik
qonuni
;
nihoyat
amalga
oshish
qonuni
;
qoliplashtirish
(
stereotiplashtirish
)
qonuni
;
pedagogik
innovatsiyaning
davriy
takrorlanishi
va
qaytishi
qonuni
;
Ayovsiz
bemaromlik
qonuni
da
pedagogik
jarayon
va
hodisalar
to
’
g
’
risidagi
yaxlit
tasavvurlar
buziladi
,
pedagogik
ong
bo
’
linadi
,
pedagogik
yangilik
baholanadi
va
u
yangilikning
ahamiyati
va
qimmatini
keng
yoyadi
.
Nihoyat
amalga
oshish
qonuni
yangilikning
hayotiyligi
bo
’
lib
,
u
erta
yo
kech
,
stixiyali
yoki
ongli
ravishda
amalga
oshadi
.
Qoliplashtirish
(
stereotiplashtirish
)
qonuni
shundan
iboratki
,
unda
pedagogik
innovatsiya
fikrlashni
bir
qolipga
tushirish
va
amaliy
harakatga
o
’
tish
tendentsiyasiga
ega
bo
’
ladi
.
Bunday
holatda
pedagogik
qolip
(
stereotip
)
qoloqlikka
,
boshqa
yangiliklarning
amalga
oshish
yo
’
liga
to
’
siq
bo
’
lishga
majbur
bo
’
ladi
.
Pedagogik
innovatsiyaning
davriy
takrorlanishi
va
qaytishi
qonuni
ning
mohiyati
shundaki
,
unda
yangilik
yangi
sharoitlarda
qayta
tiklanadi
.
Pedagogik
innovatsiya
tadqiqotchilari
innovatsiya
jarayonining
ikki
tipini
farqlaydilar
:
Innovatsiyaning
birinchi
tipi
stixiyali
o
’
tadi
,
ya
’
ni
innovatsion
jarayonda
unga
bo
’
lgan
ehtiyoj
hisobga
olinmaydi
,
uni
amalga
oshirishning
barcha
shart
sharoitlari
tizimi
,
usullari
va
yo
’
llariga
ongli
munosabat
bo
’
lmaydi
.
Innovatsiyaning
ikkinchi
tipi
ongli
,
maqsadga
muvofiq
,
ilmiy
asoslangan
faoliyat
mahsulidir
.
Oliy
maktabdagi
innovatsion
jarayonlar
V
.
A
.
Slastenin
,
M
.
M
.
Levina
,
M
.
Ya
.
Vilenskiy
va
boshqalar
tomonidan
tadqiq
qilingan
.
Oliy
maktab
innovatsion
jarayonlari
negizida
quyidagi
yondashuvlarni
belgilash
mumkin
:
madaniyatshunoslik
jihatidan
(
insonni
bilishning
ustuvor
rivojlanishi
)
yondashuv
;
shaxsiy
faoliyat
jihatidan
(
ta
’
limdagi
yangi
texnologiyalar
)
yondashuv
;
ko
’
p
sub
’
ektli
(
dialogik
)
yondashuv
,
kasbiy
tayyorgarlikni
insonparvarlashtirish
;
individual
-
ijodiy
(
o
’
qituvchi
va
talabalarning
o
’
zaro
munosabatlari
)
yondashuv
.
Oliy
maktabda
innovatsion
faoliyatning
sub
’
ekti
o
’
qituvchi
,
uning
shaxsiy
imkoniyati
hisoblanadi
.
Bunda
o
’
qituvchi
shaxsining
ijtimoiy
-
madaniy
,
intellektual
va
axloqiy
imkoniyatlari
yuksak
ahamiyatga
molik
bo
’
ladi
.
S
.
M
.
Godninning
ishlarida
talabaning
shaxsiy
xislatlari
pedagogik
jarayonning
sub
’
ekti
sifatida
yoritiladi
.
Unga
quyidagilarni
kiritadi
:
o
’
qitishning
hozirgi
va
kelgusi
bosqichlari
uchun
qabul
qilingan
o
’
quv
-
tarbiya
jarayonining
maqsadi
,
vazifasi
va
ko
’
rsatmalarini
anglay
bilish
;
intellektual
mehnatning
yangi
tadbirlarini
egallash
;
maqsadga
muvofiq
kasbiy
o
’
z
-
o
’
zini
tarbiyalash
va
mustaqil
tahsil
olish
,
qiyinchiliklarni
a
’
lo
darajada
yenga
bilish
,
o
’
sish
va
mustahkam
o
’
rin
egallashning
kengayayotgan
intellektual
va
kasbiy
imkoniyatlari
,
istiqbollari
bilan
qoniqish
,
o
’
zining
sotsial
roli
funktsiyasini
bajarishida
faol
munosabatda
bo
’
lish
va
hokazo
.
Innovatsion
pedagogik
jarayonning
muhim
unsurlari
shaxsning
o
’
z
-
o
’
zini
boshqarishi
va
o
’
zini
-
o
’
zi
safarbar
qila
olishi
hisoblanadi
.
Uning
eng
muhim
yo
’
nalishlaridan
biri
talabalarning
bilish
faoliyatini
rivojlantirish
.
Bunday
yo
’
nalish
talabalarning
o
’
quv
ishlarini
faollashtirish
,
ularning
kasbiy
ixtisoslashishini
aniqlab
olish
faolligini
o
’
z
ichiga
oladi
.
Tayanch
yo
’
nalishlar
-
ta
’
lim
,
fan
va
ishlab
chiqarishning
integratsiyalashuvi
,
ularning
o
’
zaro
aloqalarida
yangi
tamoyillarga
o
’
tish
.
SHunday
qilib
,
innovatsion
faoliyat
omillari
nazariyasi
tahlili
uning
eng
muhim
yo
’
nalishi
gumanistik
aksiologiya
ekan
degan
xulosaga
olib
keladi
.
Innovatsion
faoliyatga
aksiologik
yondashuv
insonning
o
’
zini
yangilik
yaratish
jarayoniga
baxshida
qilishi
,
uning
tomonidan
yaratilgan
pedagogik
qadriyatlar
jamini
anglatadi
.
Aksiologiya
insonga
oliy
qadriyat
va
ijtimoiy
taraqqiyotning
birdan
-
bir
maqsadi
sifatida
qaraydi
.
3.2. O’qituvchining innovatsion faoliyati tuzilmasi
O’qituvchining
innovatsion faoliyatiga yaratuvchilik jarayoni va
ijodiy faoliyat natijasi sifatida qaraladi.
V
.
A
.
Slastenin
o
’
qituvchining
innovatsion
faoliyatini
tuzishda
unga
akmeologik
jihatdan
yondashadi
.
Akmeologiya
(akme)
-
yunoncha
oliy
nuqta
,
o
’
tkir
,
gullagan
,
yetuk
,
eng
yaxshi
davr
degan
ma
’
nolarni
bildiradi
.
B
.
G
.
Anan
’
ev
,
N
.
V
.
Kuz
’
mina
,
A
.
A
.
Derkach
va
boshqalar
kasbiy
faoliyatning
samarasini
oshirish
bilan
yo
’
g
’
rilgan
inson
hayotining
eng
ijodiy
davrlari
,
yetuklik
bosqichlari
to
’
g
’
risida
fikr
yuritadilar
.
Ular
yetuk
insonlarning
professionalizmi
,
shaxs
rivojlanishining
gullagan
davridagi
psixik
qonuniyatlari
,
professionalizmga
yetishdagi
balandliklardan
o
’
ta
olish
masalalari
bilan
shug
’
ullanganlar
.
V
.
A
.
Slastenin
akmeologiyaning
yuksak
professionalizmga
,
mutaxassisning
uzoq
ijodiy
umr
ko
’
rishiga
olib
keladigan
sub
’
ektiv
va
ob
’
ektiv
omillarini
asoslab
berdi
.
Ob
’
ektiv
omillarga
olingan
ta
’
limning
sifatini
,
sub
’
ektiv
omillari
esa
insonning
iste
’
dodi
va
qobiliyatini
,
ishlab
chiqarish
vazifalarini
samarali
hal
qila
olishidagi
mas
’
uliyati
,
mutaxassislarga
yondashuvini
kiritadi
.
Yuksak
professionalizmga
erishishning
omillari
sifatida
quyidagilar
ko
’
rsatiladi
:
iste
’
dod
nishonalari
;
uquvlilik
;
qobiliyat
;
iste
’
dod
;
oila
tarbiyasi
sharoiti
;
o
’
quv
yurti
;
o
’
z
xatti
-
harakati
.
Akmeologiya
ilmiy
nuqtai
nazardan
professionalizm
va
ijod
munosabatida
olib
qaraladi
.
Bunda
quyidagi
kategoriyalar
farqlanadi
:
ijodiy
individuallik
;
o
’
zining
o
’
sish
va
takomillashish
jarayoni
;
o
’
z
imkoniyatlarini
amalga
oshirish
sifatidagi
kreativ
tajribasi
.
O
’
qituvchining
ijodiy
individualligi
quyidagilardan
iborat
:
intellektual
-
ijodiy
tashabbus
;
bilimlar
kengligi
va
chuqurligi
intellektual
qobiliya
ti
;
ziddiyatlarga
nisbatan
xushyorlik
,
ijodga
tanqidiy
yondashuv
,
vujudan
yaratuvchilikka
kurashchanlik
qobiliyati
;
axborotlarga
tashnalik
,
muammolardagi
g
’
ayri
odatiylikka
va
yangilikka
bo
’
lgan
his
-
tuyg
’
u
,
professionalizm
,
bilishga
bo
’
lgan
chanqoqlik
(
N
.
V
.
Vishnekova
).
V
.
A
.
Slastenin
ijodiy
individualizmni
ro
’
yobga
chiqarishning
asosiy
vazifalarini
quyidagicha
belgilaydi
:
ijtimoiy
mohiyat
kasb
etgan
madaniyatni
boyitish
;
pedagogik
jarayon
va
shaxs
bilimlarini
yangilab
turish
;
samarali
va
ahamiyatli
me
’
yorlarni
belgilaydigan
yangi
texnologiyalarni
topish
;
shaxsning
o
’
z
taqdirini
o
’
zi
belgilash
va
o
’
zini
o
’
zi
namoyon
qila
olishi
asosida
o
’
z
rivojlanishini
ta
’
minlash
;
SHu
tariqa
o
’
qituvchining
ijodiy
individualligini
shakllantirish
shaxs
rivojlanishi
va
yangilanishining
dinamik
innovatsion
jarayoni
sifatida
tushuniladi
.
Ijodiy
individuallikni
xarakterlaydigan
samarali
o
’
z
-
o
’
zini
anglash
quyidagilarni
qamrab
oladi
:
o
’
zini
boshqalarga
qiyos
qilish
asosida
o
’
z
shaxsining
betakror
ekanligini
anglay
olishi
;
o
’
zi
to
’
g
’
risidagi
kreativ
ko
’
rinishlar
va
tasavvurlari
to
’
plami
;
individual
kreativ
o
’
ziga
xosliklarning
bir
butunligi
va
uyg
’
unligi
,
ichki
birligi
;
shaxsning
o
’
z
rivojlanishidagi
dinamiklik
va
doimiylik
jarayoni
va
uning
ijodkor
sifatida
shakllanishi
;
shaxs
o
’
zini
namoyon
qila
olishi
va
o
’
zining
muayyan
ishlarni
amalga
oshirishga
hozir
turganligi
;
ijodkor
sifatida
o
’
zini
baxshida
qila
olishi
va
shaxsiy
hamda
ijtimoiy
vaziyatlarda
o
’
zining
o
’
rnini
anglay
olishi
(
V
.
A
.
Slastenin
).
Innovatsion
faoliyat
tuzilmasi
tahlilida
akmeologik
yondashuv
o
’
qituvchining
kasbiy
mahorati
cho
’
qqilariga
erishuvida
uning
shaxsi
rivojlanish
qonuniyatlarini
ochish
imkonini
beradi
.
O
’
qituvchi
innovatsion
faoliyatining
eng
muhim
tavsifi
kreativlikdir
.
Kreativlik
termini
angliya
-
amerika
psixologiyasida
60
-
yillarda
paydo
bo
’
ldi
.
U
individning
yangi
tushuncha
yaratishi
va
yangi
ko
’
nikmalar
hosil
qilish
qobiliyati
,
xislatini
bildiradi
.
J
.
Gilford
kreativlikni
tavsiflaydigan
qator
individual
qobiliyatlarni
ko
’
rsatadi
:
fikrining
ravonligi
;
fikrni
maqsadga
muvofiq
yo
’
llay
olishi
;
o
’
ziga
xoslik
(
originallik
);
qiziquvchanlik
;
farazlar
yaratish
qobiliyati
;
xayol
qila
olish
,
fantastlik
(
fantaziya
.)
O
’
qituvchi
faoliyatidagi
kreativlikning
bir
necha
bosqichlarini
belgilash
mumkin
:
Birinchi
bosqichda
tayyor
metodik
tavsiyanomalar
tuzukkina
ko
’
chiriladi
;
ikkinchi
bosqichda
mavjud
tizimga
ayrim
moslamalar
(
modifikatsiyalar
),
metodik
usullar
kiritiladi
;
uchinchi
bosqichda
g
’
oyani
amalga
oshirish
mazmuni
,
metodlari
,
shakli
to
’
la
ishlab
chiqiladi
;
to
’
rtinchi
bosqichda
o
’
qitish
va
tarbiyalashning
o
’
z
betakror
kontseptsiyasi
va
metodikasi
yaratiladi
.
O
’
qituvchining
innovatsiya
faoliyati
tuzilmasidagi
eng
muhim
komponent
bu
refleksiyadir
.
Refleksiya
o
’
qituvchining
o
’
z
ongi
va
faoliyatini
belgilash
va
tahlil
qila
olish
deb
qaraladi
(
o
’
z
fikri
va
harakatlariga
tashqaridan
nazar
.
V
.
A
.
Slastenin
).
Pedagogikaga
oid
adabiyotlarda
reflektiv
jarayonlarni
izohlashning
ikki
an
’
anasi
mavjudligi
aytiladi
:
ob
’
ektlar
mohiyatini
izohlashga
va
ularni
konstruktsiyalashga
olib
keladigan
ongning
reflektiv
tahlili
;
shaxslararo
muloqot
ma
’
nosini
tushunish
refleksiyasi
;
Bu
bilan
bog
’
liq
ravishda
pedagog
olimlar
quyidagi
reflektiv
jarayonlarni
farqlaydilar
:
o’z
-
o’zini va boshqalarni tushunish;
o’z
-
o’ziga va boshqalarga baho berish;
o’z
-
o’zini va boshqalarni izohli tahlil qilish.
Refleksiya (lotincha Reflxio
-
ortga qaytish ) sub’ektning o’z (ichki)
psixik tuyg’u va holatlarini bilish jarayoni sifatida qaraladi.
Falsafa va pedagogikaga oid adabiyotlarda refleksiya shaxsning
o’z ongidagi o’zgarishlarni fikrlash jarayoni deb
yoziladi.
Psixologik lug’atda shunday izoh beriladi: "Refleksiya
-
faqat
sub’ektning o’z
-
o’zini bilishi va tushunishi emas, balki boshqalar
uning shaxsiy xislatlari, his qilish tuyg’usi va bilish (kognitiv)
tasavvurlarini bilish hamda tushunishini aniqlab
olishini ham
anglatadi.
3. O’qituvchining innovatsion faoliyatini shakllantirish
shartlari.
Innovatsionlik
pedagogik jarayonni ifodalab, nafaqat uning
didaktik qurilmasiga, balki o’qituvchining ijtimoiy mohiyatli natijalari
va ruhiy qiyofasiga ham taalluqlidir.
Innovatsionlik
ochiqlikni, boshqalar fikrining tan olinishini
bildiradi.
o’qituvchining innovatsion
faoliyati turli xildagi qarashlarning
to’qnashuvi va o’zaro boyitilishi dinamikasida amalga oshishini
ko’zda tutadi.
O’qituvchining innovatsion faoliyatini samarali amalga oshirish
bir qator shart
-
sharoitlarga bog’liq. Unga o’qituvchining tayinli
muloqoti
aks fikrlarga nisbatan beg’araz munosabat, turli holatlarda
ratsional vaziyatning tan olinishini uqtirishga tayyorligi kiradi. Buning
natijasida o’qituvchi o’z bilim va ilmiy faoliyatini ta’minlaydigan
keng qamrovli mavzu (motiv)ga ega bo’ladi.
O’qituvchi
faoliyatida o’z
-
o’zini faollashtirish, o’z ijodkorligi,
o’z
-
o’zini bilishi va yaratuvchiligi mavzu (motiv)lar muhim ahamiyat
kasb etadi. Bu esa o’qituvchi shaxsining kreativligini shakllantirish
imkoniyatini beradi.
Yangilik kiritishning muhim sharti
muloq
otning yangi vaziyatini
tug’dirishdir.
Muloqotning yangi vaziyati
-
bu o’qituvchining o’z mustaqillik
mavqeini, dunyoga, pedagogik fan, o’ziga bo’lgan yangi munosabatni
yarata olish qobiliyatidir. O’qituvchi o’z nuqtai nazarlariga o’ralashib
qolmaydi, u pe
dagogik tajribalarning boy shakllari orqali ochilib,
mukammallashib boradi. Bunday vaziyatlarda o’qituvchining fikrlash
usullari, aqliy madaniyati o’zgarib boradi, hissiy tuyg’ulari
rivojlanadi.
Keyingi sharti
-
bu o’qituvchining
madaniyat va muloqotga
sha
yligi.
O’qituvchining innovatsion faoliyati voqelikni o’zgartirishga, uning
muammolari va usullarini yechishni aniqlashga qaratilgandir.
O’qituvchi va talaba o’rtasidagi muloqot namunasining
o’zgarishi
innovatsion faoliyat shartlaridan biridir.
Yangi
munosabatlar an’analarda bo’lganidek, qistovlar, hukmga
bo’ysunish kabi unsurlardan holi bo’lishi lozim. Ular tenglarning
hamkorligi, o’zaro boshqarilishi, o’zaro yordam shaklida qurilgan
bo’lishi darkor. Ular munosabatlaridagi eng muhim xususiyati bu
o’q
ituvchi va talabaning ijoddagi hamkorligidir.
Innovatsion faoliyat quyidagi asosiy funktsiyalar bilan
izohlanadi:
kasbiy faoliyatning ongli tahlili;
me’yorlarga nisbatan tanqidiy yondashuv;
kasbiy yangiliklarga nisbatan shaylik;
dunyoga ijodiy
yaratuvchilik munosabatida bo’lish;
o’z imkoniyatlarini ro’yobga chiqarish, o’z turmush tarzi va
intilishlarini kasbiy faoliyatida mujassam qilish.
Demak, o’qituvchi yangi pedagogik texnologiyalar, nazariyalar,
kontseptsiyalarning muallifi, ishlab chiqaruv
chisi, tadqiqotchisi,
foydalanuvchisi va targ’ibotchisi sifatida namoyon bo’ladi.
Hozirgi jamiyat, madaniyat va ta’lim taraqqiyoti sharoitida
o’qituvchi innovatsiya faoliyatiga bo’lgan zaruriyat quyidagilar bilan
o’lchanadi:
ijtimoiy
-
iqtisodiy yangilanish
ta’lim tizimi, metodologiya va
o’quv jarayoni texnologiyasining tubdan yangilashni talab qiladi.
Bunday sharoitda o’qituvchining innovatsiya faoliyati pedagogik
yangiliklarni yaratish, o’zlashtirish va foydalanishdan iborat bo’ladi;
ta’lim mazmunini insonp
arvarlashtirish doimo o’qitishning yangi
tashkiliy shakllarini, texnologiyalarini qidirishni taqozo qiladi;
pedagogik yangilikni o’zlashtirish va uni tatbiq etishga nisbatan
o’qituvchining munosabati xarakteri o’zgarishi.
O’qituvchining innovatsion
faoliyati tahlili yangilik kiritishning
samaradorligini belgilovchi muayyan me’yorlardan foydalanishni
talab qiladi. Bunday me’yorlarga
-
yangilik, maqbullik
(optimal’nost’), yuqori natijalilik, ommaviy tajribalarda innovatsiyani
ijodiy qo’llash imkoniyatl
ari kiradi
Yangilik
pedagogik yangilik me’yori sifatida o’zida taklif qilinadigan
yangini, yangilik darajasi mohiyatini aks ettiradi. Pedagog olimlar
yangilikning qo’llanish mashhurligi darajasi va sohasiga ko’ra
farqlanadigan mutlaq, chegaralangan mutlaq,
shartli, sub’ektiv
darajalarini farqlaydilar.
Maqbullik me’yori
o’qituvchi va talabaning natijaga erishish uchun
sarflangan kuch va vositalarini bildiradi.
Natijalilik
o’qituvchi faoliyatidagi muayyan muhim ijobiy natijalarni
bildiradi.
Pedagogik yangilik
o’z mohiyatiga ko’ra ommaviy tajribalar mulki
bo’lib qolishi lozim. Pedagogika yangilikni dastlab ayrim
o’qituvchilarning faoliyatiga olib kiriladi. Keyingi bosqichda
-
sinalgandan va ob’ektiv baho olgandan so’ng pedagogik yangilik
ommaviy tatbiq etishga
tavsiya etiladi.
.
O’qituvchining innovatsion faoliyati o’z ichiga yangilikni tahlil qilish va
unga baho berish, kelgusidagi harakatlarning maqsadi va
kontseptsiyasini shakllantirish, ushbu rejani amalga oshirish va tahrir
qilish, samaradorlikka baho berish
ni qamrab oladi.
Innovatsion faoliyatning samaradorligi pedagog shaxsiyati
bilan belgilanadi.
V.A.Slastenin tadqiqotlarida o’qituvchining innovatsion
faoliyatga bo’lgan qobiliyatlarining asosiy xislatlari belgilab berilgan.
Unga quyidagi xislatlar
taalluqli:
shaxsning ijodiy
-
motivatsion yo’nalganligi. Bu
-
qiziquvchanlik, ijodiy qiziqish; ijodiy yutuqlarga intil ish;
peshqadamlikka intilish; o’z kamolotiga intilish va boshqalar;
kreativlik. Bu
–
hayolot (fantastlik), faraz; qoliplardan holi
bo’lish, tavakkal qilish, tanqidiy fikrlash, baho bera olish qobiliyati,
o’zicha mushohada yuritish, refleksiya;
kasbiy faoliyatni baholash. Bu
-
ijodiy faoliyat
metodologiyasini egallash qobiliyati; pedagogik tadqi qot metodlarini
egallash qobiliyati; mu
alliflik kontseptsiyasi faoliyat texnologiyasini
yaratish qobiliyati, ziddiyatni ijodiy bartaraf qilish qobiliyati; ijodiy
faoliyatda hamkorlik va o’zaro yordam berish qobiliyati va
boshqalar;
o’qituvchining individual qobiliyati. Bu
-
ijodiy faoliyat
sur
’ati; shaxsning ijodiy faoliyatdagi ish qobiliyati; qat’iyatlik, o’ziga
ishonch; mas’uliyatlilik, halollik, haqiqatgo’ylik, o’zini tuta bilish va
boshqalar.
Innovatsion faoliyat tadqiqotlari o’qituvchining innovatsion
faoliyatga hozirligi me’yorlarini
belgilashga imkon berdi (V.A.
Slastenin):
innovatsion foliyatga bo’lgan zaruriyatni anglash;
ijodiy faoliyatga jalb qilinishiga shaylik;
shaxsiy maqsadlarni innovatsion faoliyat bilan moslashtirish;
ijodiy muvaffaqiyatsizliklarni yengishga shaylik;
innovat
sion faoliyatni ijro etish uchun texnologik shaylik darajasi;
innovatsion faoliyatning kasbiy mustaqillikka ta’siri;
kasbiy refleksiyaga bo’lgan qobiliyat.
Oliy maktabdagi innovatsiya jarayonlari xarakteri kiritilgan
yangiliklar xususiyatlari, o’qituvchila
rning kasbiy imkoniyatlari,
yangilik kiritish tashabbuskorlari va ishtirokchilarining innovatsion
faoliyatlari xususiyatlari bilan belgilanadi.
Innovatsion faoliyatda eng muhim masalalardan biri
-
o’qituvchi
shaxsidir.
O’qituvchi
-
novator sermahsul ijodiy s
haxs bo’lishi, kreativlikni, keng
qamrovli qiziqish va mashg’ullikni, ichki dunyosi boy, pedagogik
yangiliklarga o’ch bo’lishi lozim.
O’qituvchini innovatsion faoliyatga tayyorlash ikki yo’nalishda
amalga oshirilishi lozim:
yangilikni idrok qilishga innova
tsion shaylikni shakllantirish;
yangicha harakat qila olishga o’rgatish.
Innovatsion faoliyatni tashkil etishda talabalarning o’quv
-
bilish
faoliyati va uni boshqarish alohida ahamiyatga ega.
Innovatsiya jarayonlari, ularning funktsiyalari, rivojlanish
qonu
niyatlari, mexanizmlari va uni amalga oshirish texnologiyalari,
boshqarish tamoyillarining pedagogik asoslarini o’rganish oliy maktab
o’quv jarayonini zamonaviy pedagogika hamda psixologiya fanlari
yutuqlari asosida jahon standartlari darajasida tashkil et
ish imkonini
beradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Karimov I.A. Barkamol avlod
-
Uzbekiston tarakkiyotining
poydevori.
-
T.: Uzbekiston, 1997 yil
2.
Azizxujaeva N.N. Ukituvchi tayyorlashning pedagogik
texnologiyasi. T.: 2000
3.
Bespalko V.P. Pedagogika i
progressivno’e texnologik
obucheniya
-
M., 1995
4.
Karimov I.A O’zbekiston buyuk kelajak sari
–
T:O’zbekiston
1998.
5.
Bespal’ko V,P.
Slagaemo’e v pedagogicheskoy texnologii v
sovremennoy burjuaznoy shkolo’//sov. Pedagogika 1991 № 9
–
st 123 124
6.
Sayidahmedov N.S O
’
q
ituvchining pedagogik tizimidagi
faoliyati //Xalq ta
’
limi , 1993 .№ 67
7.
Sayidahmedov N.S. Pedagogik texnologiya : tahlil ta’rif ,
mulohaza Ma’rifat 1998 y, 24 iyun
8.
Sayidahmedov N.S. Ta’lim harakatlantiruvchi kuch
–
Ma’rifat
, 1998 y 15 yanvar .
9.
Sayidahmedov N.S Didaktik jarayon nima ?
–
Ma’rifat 1999 y
.9 yanvar
10.
Sayidahmedov N.S Pedagogik texnologiya kontseptsiyasining
rivojlanish tarixi Ma’rifat 1999 y. 17 yanvar
11.
Sayidahmedov N.S . O’qituvchilar faoliyatining
texnologiyalanuvchanligi Ma’
rifat 1999y . 19 iyun.
12.
Sayidahmedov N.S. OchilovA. Yangi pedagogik texnologiya
mohiyati va zamonoviy lo
yih
asi
–
T, XTV, RTM 1999
–
55 b
13.
Farberman «Ilg’or pedagogik texnologiyalar» T 2000
14.
Farberman Oliy o’quv yurtida o’qitish metodlari T.2001y.
15.
N.Sayidahmedov. Pedagogikada yangicha yondashish
.
T 2002
16.
V.Bespal’ko Slagaemo’e v pedagogicheskoy texnologii
M.1986g.
17.
N.Sayidahmedov Yangi pedagogik texnologiya: mohiyati va
yechimi T.2000y.
Приложенные файлы
